Văn hóa Á Đông đặc biệt coi trọng cá chép đặc biệt trong sự tích cá chép vượt vũ môn hóa rồng. Đây là một trong những hình ảnh tượng trưng cho sự nỗ lực, may mắn và biết tận dụng cơ hội để thành công. Ngày xưa khi nói đến sự tích Cá chép hóa rồng người ta chỉ muốn nói tới sự kiên trì ắt sẽ thành công, tuy nhiên ngày nay quan niệm này được mở rộng hơn một chút đó là về sự linh hoạt vận dụng cơ hội để đạt được thành công.
Ý nghĩa biểu tượng cá chép hóa rồng
Trong dân gian cả Phương Tây và Phương Đông, Rồng luôn được coi là biểu tượng của một loài vật có quyền năng cao cả. Rồng Phương Tây được xây dựng dựa trên hình tượng khủng long có cánh, bay lượn được, thân dài và có 4 chân giống như loài bò sát, có khả năng phun lửa đại diện cho hành Hỏa. Còn trong Văn hóa Phương Đông, Rồng được khắc họa với hình ảnh thân dài mềm mại uốn lượn, ngoài thân có vảy cứng và chân có móng vuốt, không có cánh nhưng có thể bay lên trời và lặn dưới biển.
Rồng được coi là con vật của trời, có khả năng tối cao, giúp trời làm mưa cho chúng sinh trồng trọt do đó Rồng đại diện cho hành Thủy. Hơn nữa rồng còn biểu tượng cho điềm lành, ở đâu Rồng xuất hiện thì ở đó luôn bình an vì vậy mà mọi loài thủy sinh đều cố gắng để hóa rồng và có sức mạnh quyền năng như vậy.
Sự tích cá chép hóa rồng
Nhưng từ một sinh vật bình thường có thể hóa Rồng là một điều không dễ dàng mà phải vượt qua được cửa vũ môn. Tích xưa kể lại: Rồng thay trời làm mưa nhưng vì số Rồng trên trời ít không đủ làm mưa cho khắp mọi nơi nên Trời mới đặt ra một kỳ thi kén các vật lên làm Rồng gọi là “Thi rồng (long)”, bất kì loài vật nào muốn hóa rồng đều phải trải qua ba kì thi, vượt được cửa Vũ Môn. Hạch có ba kỳ, mỗi kỳ vượt qua một đợt sóng, vật nào đủ sức, đủ tài, vượt qua cả đợt thì mới lấy đỗ vào cho hóa Rồng.
Trong 1 tháng trời, bao nhiêu loài thủy tộc dến thi đều bị loại cả, vì không con nào vượt trót được cả ba đợt sóng. Sau có con cá rô nhảy qua được 1 đợt, thì bị rơi ngay. Có con tôm nhảy qua được 2 đợt, ruột, gan, vây vẩy, râu, đuôi dã gần hóa rồng (long), thì đến đợt 3, đuối sức ngã bổ xuống mà lưng cong khoằm lại. Đến lượt con cá chép vào thi, thì gió thổi ào ào, mây kéo ầm trời, chép vượt luôn 1 hồi qua ba đợt sóng, vào lọt cửa Vũ Môn và hóa thành Rồng bay lên trời.
Vì con cá chép này trong miệng ngậm một viên ngọc trai, thần gió tò mò bay đến xem làm cho những đợt sóng cao trổi dậy, những đợt sóng này đã đưa cá chép thuận lợi lọt vào cửa Vũ môn. Tất cả các sinh vật biển nói chung và cả bầy cá chép nói riêng con nào cũng muốn vượt qua thử thách để hoá Rồng – một con vật siêu phàm thoát tục, có thể đứng trên cao nhìn xuống và làm mưa làm gió khắp mọi nơi.
Tuy nhiên, không phải con vật nào cũng thành công làm được điều đó, không phải con cá chép nào cũng có thể vượt qua thử thách, gian nan để được hoá rồng. Hình ảnh con cá chép miệng ngậm ngọc trai hoá rồng còn là bài học quý báu cho người đời đó là không phải cứ dũng cảm, anh hùng tiến về phía trước là được mà đôi lúc còn cần dùng cả mưu trí – Có dũng có mưu thì mọi việc mới thành công được.
